Leki przeciwdepresyjne są niejednorodną grupą i oprócz wskazania przy zaburzeniach nastroju, pomagają przy wielu innych jak: zaburzenia lękowe, OCD, jelito drażliwe, czy ból neuropatyczny. Skąd tak szeroki zakres działania tych leków? Ponieważ działają one na wiele różnych receptorów, transporterów – znajdujących się nie tylko w układzie nerwowym 🙂
Czy wiesz że?
Główna pula serotoniny znajduje się w układzie pokarmowym (ok. 95%), a ponadto w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym, płytkach krwi i w innych tkankach. W przewodzie pokarmowym produkowana jest głównie przez komórki enterochromafinowe, które rozmieszczone są na całej długości przewodu pokarmowego. W tym układzie serotonina aktywuje między innymi receptory 5-HT4, co skutkuje przyspieszeniem opróżniania żołądka, przyspieszeniem pasażu jelitowego oraz zwiększonym wydzielaniem soków trawiennych.
Ponadto serotonina reguluje aktywność wydzielniczą trzustki, stymuluje wychwyt glukozy w tkance mięśniowej oraz lipogenezę w tkance tłuszczowej i wątrobie. Mechanizm działania niektórych leków przeciwdepresyjnych jak leki z grupy SSRI opiera się na blokowaniu wychwytu zwrotnego serotoniny poprzez hamowanie transportera – SERT. To oczywiście niesie za sobą wiele korzystnych zmian w układzie nerwowym, w mózgu – co wpływa na nasze samopoczucie, zachowanie, sen itd. Ale te transportery występują też w naszym organizmie w innych komórkach – jak na przykład w enterocytach, czy płytkach krwi. I przechodzimy teraz tutaj do tych naszych płytek krwi 🙂. Leki SSRI wpływając na transporter SERT w płytkach krwi powodują niedobór serotoniny w tych komórkach, co zaburza krzepnięcie i u podatnych osób może skutkować skłonnością do krwawień.
Czy należy teraz się przestraszyć i nie brać leków, lub nie wprowadzać/kontynuować terapii swojemu psu?
Oczywiście, że nie! Wszystko, co jemy, czym oddychamy wpływa na nasz organizm. Ale dlatego tak ważny jest szeroki wywiad, kontrolne badania i obserwacja zwierzęcia (lub siebie), aby wiedzieć jak najbezpieczniej dobrać leczenie. I tak na przykład u osoby z chorobą wrzodową żołądka, czy skazami krwotocznymi wprowadzimy inne leczenie niż u osoby z niewydolnością serca, przy takich samych objawach zaburzeń psychicznych.
Ale! Zobaczcie wyżej jak serotonina ma ogromne znaczenie w układzie pokarmowym! I lekami przeciwdepresyjnymi możemy pomóc na przykład przy objawach jelita drażliwego. Wszystko zależy na jaką postać pacjent choruje i odpowiednio można wtedy dobrać leczenie. Dodatkowo leki te podnoszą u takich pacjentów próg bólu.
Dobra! Było trochę bardziej fizjologicznie, to teraz kilka ciekawostek na temat wpływu na zachowanie.
Odore et al. (2020) badali efektywność fluoksetyny (połączonej z terapią behawioralną) na wspomaganie psów z problemem agresji wobec opiekuna. Autorzy przytaczają informację z badania Hashimoto et al. (1999), gdzie system 5-HT (związany z serotoniną) połączony jest z behawioralnym zahamowaniem. U psów, niższy poziom metabolitów serotoniny został zaobserwowany w płynie mózgowo-rdzeniowym osobników wykazujących zachowania agresywne wobec opiekunów, w porównaniu do tych bez takich zachowań, jak również zmiany w poziomie serotoniny w surowicy krwi. Co więcej, zasugerowane zostało, że u psów agresywnych występuje modyfikacja gęstości receptorów tego neuroprzekaźnika oraz funkcji wielu obszarów mózgu (Badino et al., 2004). Manipulując koncentracją serotoniny w szczelinie synaptycznej, naukowcy doszli do wniosku, że użycie leków z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny) to dobry pomysł. Fluoksetyna została również zatwierdzona, jako lek wspomagający terapię lęku separacyjnego, a na rynku jest lekiem z najdłuższą historią użycia w przypadku problemów behawioralnych u psów.
Efektem długotrwałego leczenia SSRI może być zmniejszenie stężenia czynnika uwalniającego kortykotropinę w OUN (ośrodkowy układ nerwowy), a tym samym osłabienie reakcji pobudzenia na czynniki stresogenne na osi podwzgórze-przysadka-nadnercza i przebudowa obszarów mózgu (Meneses et al., 2021). Czynnik neurotroficzny pochodzenia mózgowego (BDNF) może również odgrywać rolę w długoterminowym powodzeniu leczenia lekami przeciwdepresyjnymi. Wykazano, że kilka rodzajów leków przeciwdepresyjnych (np. SSRI, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TCA), inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny noradrenaliny i inhibitory monoaminooksydazy) ma pozytywny wpływ na ekspresję BDNF poprzez zwiększoną skuteczność synaptyczną. Zwiększona neurogeneza i przeżycie komórek mogą odpowiadać za długoterminowe korzystne działanie leków przeciwdepresyjnych i opóźnienie ich pełnego działania.
Artykuł sporządzony wraz z Agatą Serugą.
A jeśli chcesz więcej dowiedzieć się na temat leków psychotropowych, mitów z nimi związanych oraz na co być uważnym będąc Opiekuna psiaka, który przyjmuje takie leki – zapraszam Ciebie do zakupu webinaru na ten temat. Będzie baardzo przystępnie i wszystko prosto wytłumaczone. 🙂
Odore et al. (2020). Behavioral Therapy and Fluoxetine Treatment in Aggressive Dogs: A Case Study
Meneses et al. (2021). Development of and pharmacological treatment options and future research opportunities for separation anxiety in dogs in
Hashimoto, S.; Inoue, T.; Koyama, T. Effects of conditioned fear stress on serotonin neurotransmission and freezing behavior in rats. Eur. J. Pharmacol. 1999, 378, 23–30.
Badino, P.; Odore, R.; Osella, M.C.; Bergamasco, L.; Francone, P.; Girardi, C.; Re, G. Modifications of serotonergic and adrenergic receptor concentrations in the brain of aggressive Canis familiaris. Comp. Biochem. Physiol. A Molec. Integr. Physiol. 2004, 139, 343–350.
Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5 (5): 285–291 (Data publikacji online: 2010/11/15)
Serotonina – NeuroExpert – Encyklopedia Neurofizjologii
Stępień, Agnieszka, et al. „Rola tryptofanu i serotoniny w patogenezie i leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego.” Folia Medica Lodziensia 41.2 (2014): 139-154
